Malarstwo holenderskie kojarzy się przede wszystkim z XVII stuleciem, zwanym Złotym Wiekiem. Nie można jednak zapomnieć o wybitnych niderlandzkich malarzach z innych epok.
Prymitywiści niderlandzcy
Ta, wydawać by się mogło, niefortunna nazwa niekoniecznie oznacza to, co obecnie najbardziej kojarzy nam się z pejoratywnym znaczeniem słowa „prymitywny”. Nurt ten, przypadający na twórczość późnośredniowiecznych niderlandzkich, a w zasadzie flamandzkich artystów XV wieku był pełen prostoty – bynajmniej nie prostactwa. Pojęcie to w sztuce wykształciło się dopiero w okresie klasycyzmu, a więc przy końcu XVIII wieku i dotyczyło włoskiego przedrenesansowego malarstwa. Dopiero później określenie to zastosowano także do niderlandzkich twórców malarstwa tablicowego (przeciwieństwo malarstwa monumentalnego) oraz iluminacji (zdobnictwo książkowe z czasów średniowiecza), a także innych artystów XIV i XV wieku.
Pionierem wśród prymitywistów niderlandzkich był Jan van Eyck, który reprezentował także piętnastowieczny realizm niderlandzki. Zasłynął m.in. jako jeden z pierwszych malarzy XV wieku stosujących technikę olejną. Co ciekawe, technika ta nie polegała na mieszaniu farb na palecie, a jedynie na nakładaniu laserunku, czyli specjalnej farby – mniej lub bardziej przeźroczystej – w celu zmienienia odcieniu warstw niżej nałożonych. Pod dużym wpływem dzieł Jana van Eycka był także Rogier van der Weyden, przedstawiciel szkoły niderlandzkiej. Inni wybitni malarze tego okresu to m.in. Robert Campin, Petrus Christus, Hugo van der Goes, Hans Memling, Gerard David, Geerten tot Sint Jans oraz Gerard David i Hieronim Bosch, którzy w pewien sposób zamykają twórczość prymitywistów, wchodząc do grona malarzy wczesnego renesansu północnego.
Renesans, manieryzm i barok
Zanim przejdziemy do Złotego Wieku, uznawanego za wybitny, również pod kątem sztuki, nie sposób nie wspomnieć o kilku wspaniałych malarzach lat wcześniejszych. Na uwagę z pewnością zasługuje Jan van Scorel, reprezentujący okres późnego renesansu. Zasłynął przede wszystkim z obrazów o tematyce religijnej oraz z portretów. Do grona jego uczniów należał m.in. Maerten van Heemskerck, reprezentujący z kolei manieryzm, który pojawił się około 1580 roku w Haarlemie. Innym wybitnym przedstawicielem niderlandzkiego manieryzmu był rysownik i malarz, Hendrik Goltzius. Bardzo ciekawym, renesansowym twórcą był także Pieter Bruegel (starszy), zwany „chłopskim malarzem”, co było związane z tematyką jego twórczości. Malował olejem na desce przede wszystkim pejzaże pełne chłopskich postaci, a inspirację czerpał z codziennego życia, z Biblii, a także z przysłów, co pokazuje m.in. obraz umieszczony u góry artykułu, pt. „Przysłowia niderlandzkie”.
Wśród malarzy barokowych warto wyróżnić Ambrosiusa Bosschaerta, flamandzkiego malarza martwych natur oraz Pietera Lastmana. Ten ostatni specjalizował się w tematyce malarstwa biblijnego, mitologicznego, historycznego, a także w malowaniu krajobrazów.
Złoty wiek – nowy początek
Złoty wiek uważa się za pewnego rodzaju przełom w Holandii. Przełom ten dotyczył wielu dziedzin – również sztuki. Stulecie to „obrodziło” w wielu wybitnych malarzy holenderskich, czy też ogólniej flamandzkich, takich jak: Peter Rubens, jego uczeń Antoon van Dyck, Rembrandt van Rijn (kliknij tutaj i przeczytaj o muzeum Rembrandta w Amsterdamie) oraz jego największy konkurent Jacob Backer, Carel Fabritius, Paulus Potter, Gerard van Honthorst, Pieter Claesz, Frans Hals, Jan Lievens, Jan Vermeer, Gerard Dou, Jan Steen, Ferdinand Bol, Frans van Mieris, Jacob van Ruisdael, Albert Cuyp i wielu wielu innych, których nie sposób wymienić. Malarze Złotego wieku tworzyli głównie obrazy o codziennym życiu. Chcieli uchwycić zwykłą prozę dnia, a efekt ten urzeczywistniał się w wysoce posuniętym realizmie. Nie brakowało jednak portretów czy np. scen biblijnych.
Epoka van Gogha
Czy Złoty wiek zamyka czas wspaniałych malarzy holenderskich? Z pewnością nie, a dowodem tej tezy jest m.in. wybitna twórczość Vincenta van Gogha, postimpresjonistycznego artysty XIX wieku, którego wpływ był niebagatelny również, gdy mowa o wieku XX. Do jego najsłynniejszych obrazów należą m.in. „Słoneczniki”, „Irysy”, „Gwiaździsta noc”, „Kwitnący sad z widokiem na Aires”, „Żółty dom”, „Jedzący kartofle”, „Taras kawiarni w nocy” czy też jego liczne autoportrety. Co istotne w Amsterdamie znajduje się muzeum van Gogha, w którym możemy podziwiać jego dzieła. Dowiedz się więcej.
Inni niezwykli malarze czasów nowożytnych to m.in. Hendrik Mesdag, słynący z Panoramy Mesdag w Hadze, Jan Toorop, Kees van Dongen czy chociażby Karel Appel, który inspirował się m.in. sztuką Pabla Picasso. Zmarł nie tak dawno, bo dopiero w 2006 roku.
